Żywy Dawca Nerki – Przeszczepy.co

Program Żywy Dawca Nerki:

Koordynator Regionalny: prof. dr hab. Marek Karczewski tel. 696 637 222

Linki:

www.zywydawcanerki.pl

Fundacja Centrum Rozwoju Medycyny:

www.fundacjacrm.pl

Kiedyś wymyślono hasło : „nie bądź sknerą, dziel się nerą…“

Pamiętajmy, że:

• oddanie jednej nerki nie szkodzi naszemu zdrowiu, a dla kogoś bliskiego może być darem nowego, normalnego życia.

• nawet jeśli nasza nerka nie może być bezpośrednio przeszczepiona bliskiemu, to możemy na zasadzie wymiany narządu z inną parą uzyskać oczekiwany efekt dla bliskiego (przeszczepy krzyżowe, domino).

• im szybciej się zdecydujemy na ofiarowanie nerki, tym bardziej skrócimy czas dializ lub ich unikniemy, a przez to jakość życia osoby po przeszczepie znacznie wzrośnie.

• badania weryfikujące potencjalnego dawcę są bezpłatne

Zapraszamy do zgłaszania się poprzez stacje dializ lub bezpośrednio do nas. W trakcie rozmowy możemy wyjaśnić, rozwiać wątpliwości lub zaproponować najlepsze rozwiązanie.

Kwalifikacja dawców i biorców

• Kierownik: dr hab. n. med. MAREK KARCZEWSKI TEL. (61) 854 79 00

• Koordynator Regionalny Programu: dr Michał Stronka tel. (61) 8547903

• Sekretariat: (61) 854 79 01

• Więcej informacji: www.zywydawcanerki.pl oraz Fundacja Centrum Rozwoju Medycyny: www.fundacjacrm.pl

„Oddawanie narządów, zgodnie z wymogami etyki, w celu ratowania zdrowia, a nawet życia chorym, pozbawionym niekiedy wszelkiej nadziei jest największym darem bliźniego”

Encyklika Evangelium Vitae

Jan Paweł II

DLACZEGO PRZESZCZEPIA SIĘ NARZĄDY OD ŻYWYCH DAWCÓW ?

• Ograniczone możliwości przeszczepiania narządów od dawców zmarłych
• Względy religijne
• Narząd przeszczepiony od dawcy żywego funkcjonuje dłużej niż przeszczepiony od dawcy zmarłego
• Narząd przeszczepiony od dawcy żywego jest lepszy (wnikliwie zbadany)
• Biorca bardziej dba o narząd przeszczepiony od bliskiej osoby

CZY MOŻNA NORMALNIE ŻYĆ Z JEDNĄ NERKĄ ?

Większość z nas urodziła się z dwiema nerkami, ale niektórzy z jedną. Posiadanie dwóch nerek jest pewną rezerwą bezpieczeństwa. Gdy jedna nerka zostaje usunięta, druga przejmuje aż 50% jej funkcji; zwiększa swoją wydolność z dotychczasowych 50 do 75%. Tak się dzieje w pierwszym okresie po usunięciu jednej z dwóch nerek, a najnowsze badania wskazują także na to, że funkcja tej nerki poprawia się wraz z upływem kolejnych lat. Nie ma większego ryzyka rozwoju choroby nerek, gdy posiada się jedną nerkę, a czas jej przeżycia jest taki sam jak dwóch, a nawet dłuższy w porównaniu z populacją.

PRZESZCZEPY OD DAWCY ŻYWEGO W POLSCE

Kraje o największej rocznej liczbie przeszczepów nerek od dawców żywych to: Stany Zjednoczone (6435), Brazylia (1768), Iran (1615), Meksyk (1459), Japonia (939), Arabia Saudyjska wiedzie prym w ilości przeszczepów nerek od żywych dawców na milion mieszkańców (32 procedury), następnie Jordan (29), Islandia (26), Iran (23), i Stany Zjednoczone (21).

W Polsce przeszczepianie nerek od dawców żywych nie jest często stosowaną metodą leczenia nerkozastępczego (2–5%) w porównaniu z innymi krajami europejskimi czy USA (20–60% wszystkich przeszczepień). W sytuacji niedoboru narządów od dawców zmarłych istotne wydaje się popularyzowanie przeszczepiania nerek od dawców żywych zarówno w społeczeństwie jak i wśród lekarzy mających wpływ na podejmowanie decyzji przez chorych i ich rodziny co do sposobu leczenia poprzez rzetelne ich informowanie.

Wzrasta liczba potencjalnych biorców nerki w starszym wieku, tj. >60 r.ż. Średni czas oczekiwania na przeszczepienie nerki, czyli od zarejestrowania w KLO do dnia przeszczepienia nerki, wynosił 9 miesięcy. Od 3 lat notuje się niezmiennie długi czas dializoterapii przed przeszczepieniem nerki, który średnio wynosił w 2010 roku 2 lata i 10 miesięcy.

KWALIFIKACJA

Badania można rozpocząć, kiedy biorca wchodzi w schyłkowy etap przewlekłej choroby nerek z obniżeniem ich funkcji do około 15-20% normy. Nie musi się dializować. Nefrolog, który opiekuje się biorcą, ustala moment rozpoczęcia badań potencjalnego dawcy. W pierwszej kolejności należy wykonać pomiary ciśnienia tętniczego krwi, wagi, wzrostu i podstawowe badania krwi i moczu. Następnie kandydata bada lekarz, który chce poznać obecny stan zdrowia, jak też problemy zdrowotne występujące w przeszłości. Kwalifikacja trwa zwykle kilka tygodni i wymaga specjalistycznych badań krwi i moczu (ok. 50 badań) oraz ok. 10 innych. Celem badań jest ocena nerek, serca, płuc, ryzyka powikłań zakrzepowych lub krwotocznych w okresie okołooperacyjnym.

Kiedy większość badań jest już wykonana, dochodzi do spotkania z lekarzem celem uzyskania indywidualnych informacji. Informacji może też udzielać pracownik socjalny lub socjalno-ekonomiczny. Potencjalny dawca nie powinien ponosić żadnych kosztów badań. Nieobecność w pracy związana z badaniami, zabiegiem operacyjnym i rekonwalescencją powinna być zrekompensowana.

W procesie kwalifikacji musimy zadać trzy podstawowe pytania:

Czy u potencjalnego dawcy nie istnieje wyższe ryzyko operacji, niż można by było oczekiwać ?

Czy biorca jest narażony na powikłania, takie jak: możliwość przeniesienia nowotworu złośliwego lub zakażenia przez narząd dawcy, lub czy istnieje wysokie ryzyko wczesnej utraty przeszczepu spowodowane nawrotem choroby podstawowej?

Jaki jest dla dawcy stopień ryzyka rozwoju zmian chorobowych w przyszłości z powodu posiadania pojedynczej nerki?

Potencjalny dawca musi:

• Posiadać możliwość podejmowania samodzielnych i właściwych decyzji
• Być chętnym do oddania narządu
• Nie działać pod przymusem
• Być odpowiednio dobrany od strony medycznej i psychologicznej
• W pełni zostać poinformowany o ryzyku i dobrych stronach dawstwa oraz o innych dostępnych metodach leczenia biorcy
• Być poinformowany o całkowitej dobrowolności i możliwości wycofania się ze swojej decyzji w każdej chwili

Przeciwwskazania bezwzględne do pobrania nerki:

• Zaburzenia psychiczne uniemożliwiające zrozumienie ryzyka dawstwa (upośledzenie umysłowe, aktywna choroba psychiatryczna, alkoholizm, narkomania)
• Objawy choroby nerek (niski GFR, mikroalbuminuria/białkomocz, kwiomocz, ropomocz, anomalie anatomiczne, nawracająca lub obustronna kamica)
• Choroby układowe „sprzyjające” chorobie nerek (kolagenoza, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, przewlekła choroba wątroby, choroby neurologiczne)
• Umiarkowana lub ciężka choroba płuc
• Choroba nowotworowa
• Czynne zakażenie, HBV, HCV, HIV
• Zaburzenia krzepnięcia, trombofilia
• Ciąża

Przeciwwskazania względne:

• Nieidentyczność grup głównych krwi
• Wiek powyżej 65 lat
• Otyłość (BMI>30)
• Umiarkowane lub wyrównane nadciśnienie tętnicze
• Jednorazowy i jednostronny epizod kamicy nerkowej
• Niewielkie nieprawidłowości w układzie moczowym
• Młody dawca z wywiadem rodzinnej nefropatii

KWALIFIKACJA ŻYWYCH DAWCÓW NEREK – ETAPY OCENY

Zgłoszenie i zakwalifikowanie biorcy do TX nerki (od dawcy żywego)
Zgłoszenie potencjalnego dawcy
Sprawdzenie zgodności grup krwi
Wstępna rozmowa z dawcą i biorcą
Próba krzyżowa (ujemna)
HLA jeśli jest kilku kandydatów na dawcę lub biorca jest już po TX celem wykluczenia niezgodnych HLA. W innych przypadkach HLA oznacza się później
Ocena funkcji nerek (GFR > 70ml/min/1,73m2)
Dokładna ocena stanu zdrowia dawcy
Badanie naczyniowe nerek
Konsultacja chirurga transplantologa
Pisemna zgoda dawcy
Przygotowanie do zabiegu LDTX
Zabieg operacyjny
Obserwacja dawcy w Poradni Nefrologicznej

RYZYKO OPERACJI POBRANIA NERKI DLA DAWCY

• Śmiertelność 0,03% (3/10 000 dawców)
• Komplikacje zagrażające życiu 0,5 – 2 % (1/ 100 dawców)
• Lżejsze komplikacje, np. zapalenie płuca, przepuklina, depresja 15- 40 %
• Wskaźnik ponownych operacji jak i ponownych przyjęć do szpitala < 1%
• Inne powikłania pooperacyjne

krwawienie 0,98-6,3%

zakażenie rany 0,6–21%,

zapalenie płuc 2,5–9,8%,

zakażenie układu moczowego 6,7–7,8%

• Ryzyko niewydolności nerek 0,23% (ryzyko populacyjne)

ODLEGŁE EFEKTY UBOCZNE DAWSTWA

Przewlekły ból > 10 dni u ok. 3 %

Nadciśnienie (rzadko, wiele lat po donacji)

Dna moczanowa (rzadko)

Około 1 % żałuje podjętej decyzji

Odczucie braku dalszego zainteresowania ich osobą i poczucie bycia się niepotrzebnym

Poczucie własnego cierpienia wobec „rozkwitu” biorcy

FOLLOW-UP ŻYWYCH DAWCÓW NEREK

Żywi dawcy nerek podlegają dalszej opiece lekarskiej po operacji pobrania nerki. Reguluje to ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 25 kwietnia 2006 r. w sprawie rodzaju i zakresu badań żywych dawców narządu wykonywanych w ramach monitorowania ich stanu zdrowia.

Bezpieczeństwo Dawcy Nerki

• Przeżycie dawców jest większe lub podobne do obserwowanej w ogólnej populacji (Szwecja: po 20 latach 85% vs 66%), USA: podobna)
• Dawcy, u których nie obserwowano nadciśnienia tętniczego przed pobraniem nerki (48 badań:3125 osób + 1703=gr kontr) oraz młodzi i z prawidłowym BMI (p<0,001 oraz p=0,003) nie stanowią prawdopodobnie grupy większego ryzyka rozwoju nadciśnienia
• U ok. 12% dawców obserwuje się nieznaczny, nie mający tendencji do narastania białkomocz (z przeładowania;; zależy od czasu od tx)
• Po nefrektomii dochodzi do rozwoju zmian kompensacyjnych w pozostawionej nerce. Klirens kreat. dawcy stanowi ok. 75% wartości prawidłowej i obniża się w typowym, zależnym od wieku tempie
• Ryzyko rozwoju u dawcy schyłkowej NN jest mniejsze niż w populacji ogólnej
• Żywi dawcy są osobami zdrowymi i dokładnie przebadanymi
• Konieczność monitorowania stanu zdrowia dawcy żywego powoduje zwiększoną wykrywalność potencjalnych stanów zagrożenia zdrowia

PRZESŁANIE

Skrócenie okresu oczekiwania lub uniknięcie dializoterapii (pre-emptive)

Zabieg planowy, optymalne przygotowanie dawcy, biorcy oraz zespołu transplantacyjnego

Skrócenie czasu zimnego niedokrwienia

Dobra początkowa praca narządu wydłuża czas przeżycia graftu

Przeszczepianie nerek jest leczeniem z wyboru w PNN

CZY MOŻNA ZWIĘKSZYĆ PULĘ DAWCÓW ŻYWYCH ?

• PRZESZCZEPY OD ŻYWYCH DAWCÓW NIESPOKREWNIONYCH (LIVING UNRELATED DONOR TRANSPLANTATION – LURD)
• PRZESZCZEPY OD DAWCÓW NIEZGODNYCH GRUPOWO I ANTYGENOWO (INCOMPATIBLE KIDNEY TRANSPLANTATION – IKT)
• WYMIANA NARZĄDÓW POMIĘDZY PARAMI (KIDNEY PAIRED DONATION – KPD; SWAP PROGRAM)
• PRZESZCZEPY OD DAWCÓW NIEZGODNYCH GRUPOWO

PODSTAWY PRAWNE

USTAWA TRANSPLANTACYJNA (Dz. U. Nr 169, poz. 1411)

USTAWA z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów nowelizowana we wrześniu 2009r

Rozdział 3

Pobieranie komórek, tkanek lub narządów od żywych dawców

Art. 12. 1.

Komórki, tkanki lub narządy mogą być pobierane od żywego dawcy w celu przeszczepienia innej osobie, przy zachowaniu następujących warunków:

•pobranie następuje na rzecz krewnego w linii prostej, rodzeństwa, osoby przysposobionej lub małżonka oraz, z zastrzeżeniem art. 13, na rzecz innej osoby, jeżeli uzasadniają to szczególne względy osobiste;

•….zasadność i celowość pobrania i przeszczepienia komórek, tkanek lub narządów od określonego dawcy ustalają lekarze pobierający i przeszczepiający je określonemu biorcy na podstawie aktualnego stanu wiedzy medycznej;

•pobranie zostało poprzedzone niezbędnymi badaniami lekarskimi ustalającymi, czy ryzyko zabiegu nie wykracza poza przewidywane granice dopuszczalne dla tego rodzaju zabiegów i nie upośledzi w istotny sposób stanu zdrowia dawcy;

•kandydat na dawcę został przed wyrażeniem zgody szczegółowo, pisemnie poinformowany o rodzaju zabiegu, ryzyku związanym z tym zabiegiem i o dających się przewidzieć następstwach dla jego stanu zdrowia w przyszłości przez lekarza wykonującego zabieg oraz przez innego lekarza nie biorącego bezpośredniego udziału w pobieraniu i przeszczepieniu komórek, tkanek lub narządu;

•kandydat na dawcę ma pełną zdolność do czynności prawnych i wyraził dobrowolnie przed lekarzem pisemną zgodę na pobranie komórek, tkanek lub narządu w celu ich przeszczepienia określonemu biorcy ……….

•kandydat na dawcę został przed wyrażeniem zgody uprzedzony o skutkach dla biorcy wynikających z wycofania zgody na pobranie komórek, tkanek lub narządu, związanych z ostatnią fazą przygotowania biorcy do dokonania ich przeszczepienia;

•kandydat na biorcę został poinformowany o ryzyku związanym z zabiegiem pobrania komórek, tkanek lub narządu oraz o możliwych następstwach pobrania dla stanu zdrowia dawcy, a także wyraził zgodę na przyjęcie komórek, tkanek lub narządu od tego dawcy;

USTAWA TRANSPLANTACYJNA (DZ. U. NR 169, POZ. 1411)

Art. 13. 1.

Pobranie komórek, tkanek lub narządu od żywego dawcy na rzecz osoby nie będącej krewnym w linii prostej, rodzeństwem, osobą przysposobioną lub małżonkiem, wymaga zgody sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu dawcy, wydanego w postępowaniu nieprocesowym, po wysłuchaniu wnioskodawcy oraz po zapoznaniu się z opinią Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej.

3. Sąd wszczyna postępowanie na wniosek kandydata na dawcę. Do wniosku dołącza się:

1) pisemną zgodę biorcy na pobranie komórek, tkanek lub narządu od tego dawcy;

2) opinię Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej;

3) orzeczenie kierownika zespołu lekarskiego mającego dokonać przeszczepienia o zasadności i celowości wykonania zabiegu.

4. Rozpoznanie wniosku, o którym mowa w ust. 3, następuje w terminie 7 dni.

Art. 14.

Postępowanie w sprawach, o których mowa w art. 12 ust. 3 oraz art. 13, jest wolne od opłat sądowych.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA Z DNIA 25 KWIETNIA 2006 R. W SPRAWIE WYMAGAŃ DLA KANDYDATA NA DAWCĘ KOMÓREK, TKANEK LUB NARZĄDU:

1.Rozporządzenie określa:

wymagania zdrowotne, jakim powinien odpowiadać kandydat na dawcę;

wykaz badań lekarskich i pomocniczych badań diagnostycznych, jakim powinien podlegać kandydat na dawcę komórek, tkanek lub narządu;

przeciwwskazania do oddania komórek, tkanek lub narządu.

2.Kandydat na dawcę komórek, tkanek lub narządu powinien spełniać wymagania zdrowotne pozwalające na ustalenie, że pobranie i przeszczepienie komórek, tkanek lub narządu nie spowoduje u niego lub biorców następstw zagrażających życiu i zdrowiu.

3. Orzeczenie o stanie zdrowia kandydata wydaje lekarz kwalifikujący kandydata po przeprowadzeniu badania lekarskiego, które obejmuje:

1) wywiad lekarski;

2) badanie przedmiotowe uwzględniające również wyniki pomocniczych badań diagnostycznych.

W razie nieprawidłowych wyników badań, o których mowa w 4 ust. 1, lekarz kwalifikujący kandydata lub osoba przez niego upoważniona powiadamia o nich kandydata. O terminie i sposobie dokonania powiadomienia zamieszcza się informację w dokumentacji medycznej kandydata.

W razie stwierdzenia odchyleń od prawidłowego stanu zdrowia, kandydata należy zdyskwalifikować jako kandydata i skierować do lekarza sprawującego nad nim opiekę zdrowotną w celu dalszej diagnostyki lub leczenia. Do skierowania dołącza się wyniki badań.

USTAWA TRANSPLANTACYJNA (DZ. U. NR 169, POZ. 1411)

Art. 15. 1.

W celu należytego monitorowania i oceny stanu zdrowia żywych dawców, od których pobrano narząd do przeszczepienia, tworzy się centralny rejestr żywych dawców narządów, zwany dalej „rejestrem żywych dawców”.