Żywy Dawca Nerki 

 Program Żywy Dawca Nerki:

Koordynator Regionalny: prof. dr hab. Marek Karczewski tel. 696 637 222

Linki:

www.zywydawcanerki.pl

Fundacja Centrum Rozwoju Medycyny:

www.fundacjacrm.pl

 

 

 

Kiedyś wymyślono  hasło : „nie bądź sknerą, dziel się nerą…“

Pamiętajmy, że:

• oddanie jednej nerki nie szkodzi naszemu zdrowiu, a dla kogoś bliskiego może być darem nowego, normalnego życia.

• nawet jeśli nasza nerka nie może być bezpośrednio przeszczepiona bliskiemu, to możemy na zasadzie wymiany narządu z inną parą uzyskać oczekiwany efekt dla bliskiego (przeszczepy krzyżowe, domino).

• im szybciej się zdecydujemy na ofiarowanie nerki, tym bardziej skrócimy czas dializ lub ich unikniemy, a przez to jakość życia osoby po przeszczepie znacznie wzrośnie.

• badania weryfikujące potencjalnego dawcę są bezpłatne

Zapraszamy do zgłaszania się poprzez stacje dializ lub bezpośrednio do nas. W trakcie rozmowy możemy wyjaśnić, rozwiać wątpliwości lub zaproponować najlepsze rozwiązanie.

 

 

Kwalifikacja dawców i biorców

• Kierownik: dr hab. n. med. MAREK KARCZEWSKI TEL. (61) 854 79 00

• Koordynator Regionalny Programu: dr Michał Stronka tel. (61) 8547903

• Sekretariat: (61) 854 79 01

• Więcej informacji:  www.zywydawcanerki.pl oraz Fundacja Centrum Rozwoju Medycyny: www.fundacjacrm.pl

„Oddawanie narządów, zgodnie z wymogami etyki, w celu ratowania zdrowia, a nawet życia chorym, pozbawionym niekiedy wszelkiej nadziei jest największym darem bliźniego”

 Encyklika Evangelium Vitae

Jan Paweł II

DLACZEGO PRZESZCZEPIA SIĘ NARZĄDY OD ŻYWYCH DAWCÓW ?

• Ograniczone możliwości przeszczepiania narządów od dawców zmarłych
• Względy religijne
• Narząd przeszczepiony od dawcy żywego funkcjonuje dłużej niż przeszczepiony od dawcy zmarłego
• Narząd przeszczepiony od dawcy żywego jest lepszy (wnikliwie zbadany)
• Biorca bardziej dba o narząd przeszczepiony od bliskiej osoby

 

CZY MOŻNA NORMALNIE ŻYĆ Z JEDNĄ NERKĄ ?

Większość z nas urodziła się z dwiema nerkami, ale niektórzy z jedną. Posiadanie dwóch nerek jest pewną rezerwą bezpieczeństwa. Gdy jedna nerka zostaje usunięta, druga przejmuje aż 50% jej funkcji; zwiększa swoją wydolność z dotychczasowych 50 do 75%. Tak się dzieje w pierwszym okresie po usunięciu jednej z dwóch nerek, a najnowsze badania wskazują także na to, że funkcja tej nerki poprawia się wraz z upływem kolejnych lat. Nie ma większego ryzyka rozwoju choroby nerek, gdy posiada się jedną nerkę, a czas jej przeżycia jest taki sam jak dwóch, a nawet dłuższy w porównaniu z populacją.

 

PRZESZCZEPY OD DAWCY ŻYWEGO W POLSCE

Kraje o największej rocznej liczbie przeszczepów nerek od dawców żywych to: Stany Zjednoczone (6435), Brazylia (1768), Iran (1615),  Meksyk (1459), Japonia (939), Arabia Saudyjska wiedzie prym w ilości przeszczepów nerek od żywych dawców na milion mieszkańców (32 procedury), następnie Jordan (29), Islandia (26), Iran (23), i Stany Zjednoczone (21).

 

W Polsce przeszczepianie nerek od dawców żywych nie jest często stosowaną metodą leczenia nerkozastępczego (2–5%) w porównaniu z innymi krajami europejskimi czy USA (20–60% wszystkich przeszczepień). W sytuacji niedoboru narządów od dawców zmarłych istotne wydaje się popularyzowanie przeszczepiania nerek od dawców żywych zarówno w społeczeństwie jak i wśród lekarzy mających wpływ na podejmowanie decyzji przez chorych i ich rodziny co do sposobu leczenia poprzez rzetelne ich informowanie.

 

Wzrasta liczba potencjalnych biorców nerki w starszym wieku, tj. >60 r.ż. Średni czas oczekiwania na przeszczepienie nerki, czyli od zarejestrowania w KLO do dnia przeszczepienia nerki, wynosił 9 miesięcy. Od 3 lat notuje się niezmiennie długi czas dializoterapii przed przeszczepieniem nerki, który średnio wynosił w 2010 roku 2 lata i 10 miesięcy.

 

KWALIFIKACJA

Badania można rozpocząć, kiedy biorca wchodzi w schyłkowy etap przewlekłej choroby nerek z obniżeniem ich funkcji do około 15-20% normy. Nie musi się dializować. Nefrolog, który opiekuje się biorcą, ustala moment rozpoczęcia badań potencjalnego dawcy. W pierwszej kolejności należy wykonać pomiary ciśnienia tętniczego krwi, wagi, wzrostu i podstawowe badania krwi i moczu. Następnie kandydata bada lekarz, który chce poznać obecny stan zdrowia, jak też problemy zdrowotne występujące w przeszłości. Kwalifikacja trwa zwykle kilka tygodni i wymaga specjalistycznych badań krwi i moczu (ok. 50 badań) oraz ok. 10 innych. Celem badań jest ocena nerek, serca, płuc, ryzyka powikłań zakrzepowych lub krwotocznych w okresie okołooperacyjnym.

Kiedy większość badań jest już wykonana, dochodzi do spotkania z lekarzem celem uzyskania indywidualnych informacji. Informacji może też udzielać pracownik socjalny lub socjalno-ekonomiczny. Potencjalny dawca nie powinien ponosić żadnych kosztów badań. Nieobecność w pracy związana z badaniami, zabiegiem operacyjnym i rekonwalescencją powinna być zrekompensowana.

 

W procesie kwalifikacji musimy zadać trzy podstawowe pytania:

  1. Czy u potencjalnego dawcy nie istnieje wyższe ryzyko operacji, niż można by było oczekiwać ?
  2. Czy biorca jest narażony na powikłania, takie jak: możliwość przeniesienia nowotworu złośliwego lub zakażenia przez narząd dawcy, lub czy istnieje wysokie ryzyko wczesnej utraty przeszczepu spowodowane nawrotem choroby podstawowej?
  3. Jaki jest dla dawcy stopień ryzyka rozwoju zmian chorobowych w przyszłości z powodu posiadania pojedynczej nerki?

Potencjalny dawca musi:

• Posiadać możliwość podejmowania samodzielnych i właściwych decyzji
• Być chętnym do oddania narządu
• Nie działać pod przymusem
• Być odpowiednio dobrany od strony medycznej i psychologicznej
• W pełni zostać poinformowany o ryzyku i dobrych stronach dawstwa oraz o innych dostępnych metodach leczenia biorcy
• Być poinformowany o całkowitej dobrowolności i możliwości wycofania się ze swojej decyzji w każdej chwili

Przeciwwskazania bezwzględne do pobrania nerki:

• Zaburzenia psychiczne uniemożliwiające zrozumienie ryzyka dawstwa (upośledzenie umysłowe, aktywna choroba psychiatryczna, alkoholizm, narkomania)
• Objawy choroby nerek (niski GFR, mikroalbuminuria/białkomocz, kwiomocz, ropomocz, anomalie anatomiczne, nawracająca lub obustronna kamica)
• Choroby układowe „sprzyjające” chorobie nerek (kolagenoza, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, przewlekła choroba wątroby, choroby neurologiczne)
• Umiarkowana lub ciężka choroba płuc
• Choroba nowotworowa
• Czynne zakażenie, HBV, HCV, HIV
• Zaburzenia krzepnięcia, trombofilia
• Ciąża

Przeciwwskazania względne:

• Nieidentyczność grup głównych krwi
• Wiek powyżej 65 lat
• Otyłość (BMI>30)
• Umiarkowane lub wyrównane nadciśnienie tętnicze
• Jednorazowy i jednostronny epizod kamicy nerkowej
• Niewielkie nieprawidłowości w układzie moczowym
• Młody dawca z wywiadem rodzinnej nefropatii

 

KWALIFIKACJA ŻYWYCH DAWCÓW NEREK – ETAPY OCENY

  1. Zgłoszenie i zakwalifikowanie biorcy do TX nerki (od dawcy żywego)
  2. Zgłoszenie potencjalnego dawcy
  3. Sprawdzenie zgodności grup krwi
  4. Wstępna rozmowa z dawcą i biorcą
  5. Próba krzyżowa (ujemna)
  6. HLA jeśli jest kilku kandydatów na dawcę lub biorca jest już po TX celem wykluczenia niezgodnych HLA. W innych przypadkach HLA oznacza się później
  7. Ocena funkcji nerek (GFR > 70ml/min/1,73m2)
  8. Dokładna ocena stanu zdrowia dawcy
  9. Badanie naczyniowe nerek
  10. Konsultacja chirurga transplantologa
  11. Pisemna zgoda dawcy
  12. Przygotowanie do zabiegu LDTX
  13. Zabieg operacyjny
  14. Obserwacja dawcy w Poradni Nefrologicznej

RYZYKO OPERACJI POBRANIA NERKI DLA DAWCY

• Śmiertelność  0,03% (3/10 000 dawców)
• Komplikacje zagrażające życiu 0,5 – 2 % (1/ 100 dawców)
• Lżejsze komplikacje, np. zapalenie płuca, przepuklina, depresja 15- 40 %
• Wskaźnik ponownych operacji jak i ponownych przyjęć do szpitala < 1%
• Inne powikłania pooperacyjne

krwawienie 0,98-6,3%

zakażenie rany 0,6–21%,

zapalenie płuc 2,5–9,8%,

zakażenie układu moczowego 6,7–7,8%

• Ryzyko niewydolności nerek 0,23% (ryzyko populacyjne)

 

ODLEGŁE EFEKTY UBOCZNE DAWSTWA

 

  • Przewlekły ból > 10 dni u ok. 3 %
  • Nadciśnienie (rzadko, wiele lat po donacji)
  • Dna moczanowa (rzadko)
  • Około 1 % żałuje podjętej decyzji
  • Odczucie braku dalszego zainteresowania ich osobą i poczucie bycia się niepotrzebnym
  • Poczucie własnego cierpienia wobec „rozkwitu” biorcy

FOLLOW-UP ŻYWYCH DAWCÓW  NEREK

Żywi dawcy nerek podlegają dalszej opiece lekarskiej po operacji pobrania nerki. Reguluje to ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 25 kwietnia 2006 r. w sprawie rodzaju i zakresu badań żywych dawców narządu wykonywanych w ramach monitorowania ich stanu zdrowia.

Bezpieczeństwo Dawcy Nerki

• Przeżycie dawców jest większe lub podobne do obserwowanej w ogólnej populacji (Szwecja: po 20 latach 85% vs 66%), USA: podobna)
• Dawcy, u których nie obserwowano nadciśnienia tętniczego przed pobraniem nerki (48 badań:3125 osób + 1703=gr kontr) oraz młodzi i z prawidłowym BMI (p<0,001 oraz p=0,003) nie stanowią prawdopodobnie grupy większego ryzyka rozwoju nadciśnienia
• U ok. 12% dawców obserwuje się nieznaczny, nie mający tendencji do narastania białkomocz (z przeładowania;; zależy od czasu od tx)
• Po nefrektomii dochodzi do rozwoju zmian kompensacyjnych w pozostawionej nerce. Klirens kreat. dawcy stanowi ok. 75% wartości prawidłowej i obniża się w typowym, zależnym od wieku tempie
• Ryzyko rozwoju u dawcy schyłkowej NN jest mniejsze niż w populacji ogólnej
• Żywi dawcy są osobami zdrowymi i dokładnie przebadanymi
• Konieczność monitorowania stanu zdrowia dawcy żywego powoduje zwiększoną wykrywalność potencjalnych stanów zagrożenia zdrowia

 

PRZESŁANIE

 

  1. Skrócenie okresu oczekiwania lub uniknięcie dializoterapii (pre-emptive)
  2. Zabieg planowy, optymalne przygotowanie dawcy, biorcy oraz zespołu transplantacyjnego
  3. Skrócenie czasu zimnego niedokrwienia
  4. Dobra początkowa praca narządu wydłuża czas przeżycia graftu
  5. Przeszczepianie nerek jest leczeniem z wyboru w PNN

CZY MOŻNA ZWIĘKSZYĆ PULĘ DAWCÓW ŻYWYCH ?

• PRZESZCZEPY OD ŻYWYCH DAWCÓW NIESPOKREWNIONYCH (LIVING UNRELATED DONOR TRANSPLANTATION – LURD)
• PRZESZCZEPY OD DAWCÓW NIEZGODNYCH GRUPOWO I ANTYGENOWO (INCOMPATIBLE KIDNEY TRANSPLANTATION – IKT)
• WYMIANA NARZĄDÓW POMIĘDZY PARAMI (KIDNEY PAIRED DONATION – KPD; SWAP PROGRAM)
• PRZESZCZEPY OD DAWCÓW NIEZGODNYCH GRUPOWO

 

PODSTAWY PRAWNE

USTAWA TRANSPLANTACYJNA (Dz. U. Nr 169, poz. 1411)

 

USTAWA z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów nowelizowana we wrześniu 2009r

 

Rozdział 3

Pobieranie komórek, tkanek lub narządów od żywych dawców

 

Art. 12. 1.

Komórki, tkanki lub narządy mogą być pobierane od żywego dawcy w celu przeszczepienia innej osobie, przy zachowaniu następujących warunków:

•pobranie następuje na rzecz krewnego w linii prostej, rodzeństwa, osoby przysposobionej lub małżonka oraz, z zastrzeżeniem art. 13, na rzecz innej osoby, jeżeli uzasadniają to szczególne względy osobiste;

•….zasadność i celowość pobrania i przeszczepienia komórek, tkanek lub narządów od określonego dawcy ustalają lekarze pobierający i przeszczepiający je określonemu biorcy na podstawie aktualnego stanu wiedzy medycznej;

•pobranie zostało poprzedzone niezbędnymi badaniami lekarskimi ustalającymi, czy ryzyko zabiegu nie wykracza poza przewidywane granice dopuszczalne dla tego rodzaju zabiegów i nie upośledzi w istotny sposób stanu zdrowia dawcy;

•kandydat na dawcę został przed wyrażeniem zgody szczegółowo, pisemnie poinformowany o rodzaju zabiegu, ryzyku związanym z tym zabiegiem i o dających się przewidzieć następstwach dla jego stanu zdrowia w przyszłości przez lekarza wykonującego zabieg oraz przez innego lekarza nie biorącego bezpośredniego udziału w pobieraniu i przeszczepieniu komórek, tkanek lub narządu;

•kandydat na dawcę ma pełną zdolność do czynności prawnych i wyraził dobrowolnie przed lekarzem pisemną zgodę na pobranie komórek, tkanek lub narządu w celu ich przeszczepienia określonemu biorcy ……….

•kandydat na dawcę został przed wyrażeniem zgody uprzedzony o skutkach dla biorcy wynikających z wycofania zgody na pobranie komórek, tkanek lub narządu, związanych z ostatnią fazą przygotowania biorcy do dokonania ich przeszczepienia;

•kandydat na biorcę został poinformowany o ryzyku związanym z zabiegiem pobrania komórek, tkanek lub narządu oraz o możliwych następstwach pobrania dla stanu zdrowia dawcy, a także wyraził zgodę na przyjęcie komórek, tkanek lub narządu od tego dawcy;

 

USTAWA TRANSPLANTACYJNA (DZ. U. NR 169, POZ. 1411)

 

Art. 13. 1.

Pobranie komórek, tkanek lub narządu od żywego dawcy na rzecz osoby nie będącej krewnym w linii prostej, rodzeństwem, osobą przysposobioną lub małżonkiem, wymaga zgody sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu dawcy, wydanego w postępowaniu nieprocesowym,  po wysłuchaniu wnioskodawcy oraz po zapoznaniu się z opinią Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej.

 

3. Sąd wszczyna postępowanie na wniosek kandydata na dawcę. Do wniosku dołącza się:

 

 

1) pisemną zgodę biorcy na pobranie komórek, tkanek lub narządu od tego dawcy;

 

 

2) opinię Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej;

 

 

3) orzeczenie kierownika zespołu lekarskiego mającego dokonać przeszczepienia o zasadności i celowości wykonania zabiegu.

 

 

 

4. Rozpoznanie wniosku, o którym mowa w ust. 3, następuje w terminie 7 dni.

 

Art. 14.

Postępowanie w sprawach, o których mowa w art. 12 ust. 3 oraz art. 13, jest wolne od opłat sądowych.

 

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA Z DNIA 25 KWIETNIA 2006 R. W SPRAWIE WYMAGAŃ DLA KANDYDATA NA DAWCĘ KOMÓREK, TKANEK LUB NARZĄDU:

1.Rozporządzenie określa:

wymagania zdrowotne, jakim powinien odpowiadać kandydat na dawcę;

wykaz badań lekarskich i pomocniczych badań diagnostycznych, jakim powinien podlegać kandydat na dawcę komórek, tkanek lub narządu;

przeciwwskazania do oddania komórek, tkanek lub narządu.

2.Kandydat na dawcę komórek, tkanek lub narządu powinien spełniać wymagania zdrowotne pozwalające na ustalenie, że pobranie i przeszczepienie komórek, tkanek lub narządu nie spowoduje u niego lub biorców następstw zagrażających życiu i zdrowiu.

3. Orzeczenie o stanie zdrowia kandydata wydaje lekarz kwalifikujący kandydata po przeprowadzeniu badania lekarskiego, które obejmuje:

1) wywiad lekarski;

2) badanie przedmiotowe uwzględniające również wyniki pomocniczych badań diagnostycznych.

W razie nieprawidłowych wyników badań, o których mowa w 4 ust. 1, lekarz kwalifikujący kandydata lub osoba przez niego upoważniona powiadamia o nich kandydata. O terminie i sposobie dokonania powiadomienia zamieszcza się informację w dokumentacji medycznej kandydata.

W razie stwierdzenia odchyleń od prawidłowego stanu zdrowia, kandydata należy zdyskwalifikować jako kandydata i skierować do lekarza sprawującego nad nim opiekę zdrowotną w celu dalszej diagnostyki lub leczenia. Do skierowania dołącza się wyniki badań.

 

USTAWA TRANSPLANTACYJNA (DZ. U. NR 169, POZ. 1411)

Art. 15. 1.

W celu należytego monitorowania i oceny stanu zdrowia żywych dawców, od których pobrano narząd do przeszczepienia, tworzy się centralny rejestr żywych dawców narządów, zwany dalej  „rejestrem żywych dawców”.